گفتم هر او که درختی نشانده به دانایی پروردگار خواهد رسید، به درگاه دریا و آرامش آسمان خواهد رسید. (کوروش بزرگ) منشور پارسوماش.از دورترین ایام، تصویر مثالی درخت به مثابه آیینه تمام نمای انسان و ژرف‌ترین خواسته‌های اوست بنابراین درخت در بستر اساطیر، دین‌ها، هنرها و ادبیات تمدنهای گوناگون شكل‌هایی گوناگون به خود می‌گیرد.نقوش گل و گیاه و آب در نخستین آثار مکشوفه به ویژه در ظروف سفالی قرن های کهن خبر از اهمیت حضور آنها در زندگی انسان ها در استقرارهای اولیه دارند. مشخص است که اقوام ایرانی بسیاری از درختان و گلها و سبزه ها را می‌شناخته و با گل پیوندی پایدار داشته اند چرا که می‌توان به بزرگداشت نوروز و جشن پیشباز آمدن بهار و گل و سبزه اشاره کرد. سنگ نگاره های هخامنشی نشانگر روشن نظم هندسی باغهای ایرانی هستند و درختان راست قامت و موزون نشان از احترامی آست که مردم برای درخت قایل بوده اند. بسیاری از شرق‌شناسان مجموعه كاخ‌های تخت‌جمشید را به مثابه باغ سنگی تصور كرده اند. زیرا در نقش برجسته‌ها به وضوح با درختانی چون نخل، سرو و گل نیلوفر سرو كار داریم و می‌توان گفت ستون‌های كاخ‌ها نیز تداعی كننده درختان هستند.باید بدانیم که درخت ، در فرهنگ ایرانیان باستان مظهر زندگی طولانی بوده است .درخت سرو نماد اهورامزدا، درخت نخل نماد مهر و گل نیلوفر نشان آناهیتا است. درختان دیگر همانند چنار، و انار هم ارزش بسیار داشتند. در اینجا اشاره ای کوچک به دلایل استفاده از این گیاهان سنگی در نقش برجسته های تخت جمشید میکنیم: درخت سرو زیباترین و خوش قامت ترین درخت است كه بار هم نمی‌دهد و از تعلق آزاد است از این رو آن را نماد آزادگی هم خوانده اند. این درخت همچنین همیشه سبز است و هیچگاه خزان ندارد و نشان می‌دهد كه ایرانی همیشه خرم و شاد است. سرو در كنار ویژگی های دیگرش مقاومت خوبی در برابر خشكسالی دارد ولی مهمتر از آن این كه در برابر توفانها سخت مقاومت می كند . سخت ترین توفان درختان دیگر را می شكند اما سرو تا روی زمین خم میشود اما هرگز كمرش نمی شكند. این امر برای ایرانیانی كه در برابر یورش اقوام مهاجم تسلیم شده ولی ماهیت خود را رها نكردهاند نمونه خوبی است. از اینها گذشته دیر پایی و عمر دراز سرو و مقاومت آن در برابر آفات هم مهم است. ایرانیان همه ساله در روز خور با خدای خود پیمان می بستند كه تا سال دیگر یك سرو خواهند كاشت زیرا سرو نماد مقاومت در برابر سرما هم بود. هنوز در مکانهای مقدس و مذهبی ایران درختان سرو کهن سال را می توان دید. طگل نیلوفر در شرق باستان همان‌قدر اهمیت دارد كه گل رز در غرب. در سده هشتم پیش از میلاد تصویر نیلوفر (احتمالا از مصر) به فینیقیه و از آنجا به سرزمین آشور و ایران انتقال یافت و در این سرزمین‌ها گاهی جانشین درخت مقدس بوده است.ظاهرا گلی كه در دستان پادشاهان حجاری شده در تخت‌جمشید (در نقش بار عام) دیده میشود، نماد صلح و شادی بوده است. از آنجا كه این گل با آب در ارتباط است نماد آناهیتا، ایزد بانوی آب‌های روان قلمداد میشود.از آنجا كه گل نیلوفر در سپیده‌دم باز و در هنگام غروب بسته میشود به خورشید شباهت دارد. خورشید خود منبع الهی حیات است و از این رو گل نیلوفر مظهر تجدید حیات شمسی به شمار می‌رفت. پس مظهر همه روشنگری‌ها، آفرینش، باروری، تجدید حیات و بی‌مرگی است.نیلوفر، نماد كمال است. زیرا برگ‌ها، گلها و میوه‌اش دایره‌ای شكلند. و دایره خود از این جهت كه كامل‌ترین شكل است، نماد كمال به شمار می‌آید.نیلوفر یعنی شكفتن معنوی. زیرا ریشه‌هایش در لجن است و با این حال به سمت بالا و آسمان می‌روید، از آب‌های تیره خارج میشود و گل‌هایش زیر نور خورشید و روشنایی آسمان رشد می‌كنند. ریشه‌های نیلوفر مظهر ماندگاری و ساقه‌اش نماد بند ناف است كه انسان را به اصلش پیوند می‌دهد و گلش پرتوهای خورشید را تداعی می‌كنند. نیلوفر نماد انسان فوق‌العاده یا تولد الهی است زیرا بدون هیچ ناپاكی از آب‌های گل‌آلود خارج میشود. درخت نخل در تخت‌جمشید نماد بركت و فراوانی است و به مهر مربوط است. نخل همیشه راست می‌روید و هرگز شاخ و برگش نمی‌ریزد و دائما سرسبز است.این خصوصیات انسان را به فكر انداخت كه نخل نشانه‌ای مناسب برای پیروزی است. از آنجاكه در كهنسالی نیز ثمره خوبی می‌دهد مظهر طول عمر و كهنسالی توام با سلامتی است.در عصر هخامنشی، به نوشته‌ی سْترابو ، سرودی پارسی درباره‌ی 360 فایده‌ی درخت خرما وجود داشت. در یك مُهر متعلق به همین دوره، داریوش ایستاده بر ارابه‌ای در میان دو نخل و در زیر تمثال بال‌دار اهوره مزدا تصویر شده است.
